Freeze, fight en flight in sociaal onveilige situaties

In veel bedrijven hebben prestaties en productiviteit meer prioriteit dan een sociaal veilige werkplek. En als het al over veiligheid gaat, dan ligt de nadruk vaak op fysiek onveilige situaties. Toch is het creëren van sociale veiligheid net zo belangrijk. 1 op de 5 werknemers voelt zich wel eens onveilig op de werkvloer. Door te leren hoe mensen instinctief kunnen reageren op sociaal onveilige situaties, kun je bepaald gedrag beter verklaren. Dit zijn natuurlijke, menselijke reacties op “gevaar”, en door begrip te tonen voor wat er in iemand omgaat kun je beter reageren. Bijvoorbeeld iemand te hulp schieten die bevriest, of escalatie voorkomen als iemand in de fight -reactie krijgt.

Freeze-reactie op de werkvloer

Soms kom je in een situatie terecht die zó overweldigend is dat je bevriest. Als overlevingsmechanisme zorg je dat je minder zichtbaar wordt, om zo aan het gevaar te ontkomen. De freeze-reactie treedt dus op als de andere twee reacties (fight en flight) onbereikbaar zijn.

“Als haar leidinggevende haar weer “per ongeluk” aanraakt, voelt het alsof Maaike een black-out krijgt.”
Maaike werkt als een van de weinige vrouwen bij een bedrijf in de installatietechniek. Ze is veel “grappige” maar ongepaste opmerkingen gewend en weet haar mannetje vaak goed te staan. Totdat de opmerkingen van haar leidinggevende steeds verder richting haar grens gaan. Hij komt ook steeds dichterbij als ze in gesprek zijn en raakt haar regelmatig “per ongeluk” aan. Maaike neemt zich voor om dit op het moment dat het gebeurt te zeggen, maar het overvalt haar altijd en ze zegt er dan toch niks van omdat ze zo gespannen is. Het voelt dan alsof een soort black-out krijgt. Ze bevriest.

Dit is een voorbeeld waarin duidelijk sprake is van een freeze-reactie op een onveilige situatie. De freeze-reactie is geen teken van zwakte. Het is een overlevingsmechanisme – een techniek die het lichaam instinctief toepast om verdere schade te voorkomen. Maaike stemt, door te verstijven, dus níet in met het gedrag van haar leidinggevende.

Cursusaanbod:

Fight-reactie op de werkvloer

Een ander overlevingsmechanisme om je te beschermen te geen gevaar is de verdediging, oftewel: terugvechten. Fight kan betekenen dat je letterlijk terugslaat of dat je dat verbaal doet. Het is eigenlijk het tegenovergestelde van de freeze-reactie.

“Brian voelt zich voorschut gezet ten opzichte van zijn collega’s en patiënten. Hij gaat de confrontatie direct aan om te laten zien dat hij niet zwak is”.
Brian werkt op een drukke afdeling in het ziekenhuis. In stressvolle situaties reageren collega’s soms onnodig gepikeerd. Brian heeft een vraag gesteld aan zijn collega, maar hij krijgt een sneer terug dat hij niet zulke “domme” vragen moet stellen. Patiënten en collega’s horen dit ook. Hij voelt zich bedreigd, schaamt zich en haalt verbaal uit naar zijn collega zonder hier echt over na te denken. Hij scheld haar uit, loopt naar haar toe en schreeuwt dat ze dit nog een keer moet zeggen. Hij gaat een confrontatie aan. Dit is een vechtreactie.

Om escalaties door het fight-mechanisme te voorkomen, blijft het credo om sociaal onveilige situaties te leren herkennen. En impuls krijgen om te “vechten” is een menselijke reactie, maar geen gewenste reactie. Door deze impuls te herkennen kun je leren om even adem te halen en niet meteen instinctief te handelen.

Flight-reactie op de werkvloer

Het laatste overlevingsmechanisme is vluchten. Flight betekent dat je jezelf uit een bedreigende situatie redt door weg te gaan, of door je terug te trekken naar een veilige plaats. Daarnaast kan het ook betekenen dat je onveilige situaties vermijdt.

“Jason wil de negatieve feedback helemaal niet horen. Hij zoekt wel een andere baan zodat hij dit niet meer hoeft te bespreken”
Tijdens een functioneringsgesprek met zijn leidinggevende krijgt Jason te horen dat hij van een project gehaald wordt omdat zijn bijdrage niet voldoende is. Jason was hier al onzeker over maar had dit niet verwacht. Hij weet niet goed wat hij moet zeggen of doen en besluit op te staan en naar buiten te lopen. Hij wil dit gesprek niet voeren omdat hij niet weet hoe hij moet reageren als er gezegd wordt wat hij verkeerd doet. Feedback voelt als een aanval, en dat wil hij koste wat koste vermijden. Hij neemt zich voor om direct te gaan zoeken naar een andere baan omdat hij hier helemaal niet meer terug wil komen. Jason heeft een vluchtreactie.

Vluchtgedrag op de werkvloer helpt om aan een onveilige situatie te ontkomen, en is natuurlijke gedrag voor zelfbescherming. Het is een impulsieve reactie om weg te lopen van een situatie en dit niet meer op te willen lossen. In sommige situaties kan het juist goed zijn om even weg te lopen, maar dan moet de situatie wel later besproken en opgelost worden.

Creëer een veilige werkomgeving, waarin iedereen zich op zijn gemak voelt

Om iets te doen aan ongewenst gedrag op de werkvloer, is het van belang dat zowel werkgever als medewerkers de freeze, fight en fligh-reacties begrijpen en herkennen. Dat maakt het makkelijker om gedrag van medewerkers te verklaren en escalatie te voorkomen.

Alleen met dat bewustzijn kun je een ondersteunende omgeving creëren, waarin werknemers zich veilig voelen om bezorgdheid te uiten en de juiste ondersteuning te krijgen. Op die manier ontstaat een positieve werkcultuur, waarin elk individu wordt gerespecteerd en gewaardeerd. Heeft jouw bedrijf daar een steuntje in de rug bij nodig? Met onze cursus ‘Omgaan met agressie en ander ongewenst gedrag’ leer je hoe je sociaal onveilige situaties herkent en hoe je er professioneel mee omgaat. Ook wissel je ervaringen uit met andere deelnemers. De cursus is ook individueel te volgen.

Inschrijven

Bronnen:
- Nationale Vacaturebank
- Nederlandse Arbeidsinspectie

Lees meer

Waarom goed crisismanagement voor elke organisatie essentieel is
Het is voor zowel grote als kleine organisaties van cruciaal belang om voorbereid te zijn op situaties die de bedrijfscontinuïteit kunnen verstoren. Denk aan natuurrampen, cyberaanvallen, leveringsproblemen of schandalen. Er zijn allerlei verschillende voorbeelden van interne of externe gebeurtenissen die invloed hebben over de bedrijfsvoering. Zonder een geoefend Crisis Management Team (CMT) kan een organisatie ernstige schade oplopen of zelfs failliet gaan.
De impact van een crisis op een organisatie: Hier had je misschien nog niet aan gedacht
Elke organisatie, groot of klein, kan onverwachts geconfronteerd worden met een crisis. Of het nu gaat om een natuurramp, een cyberaanval, leveringsproblemen of een reputatieschade, de impact kan enorm zijn en de bedrijfscontinuïteit verstoren. Het begrijpen van deze gevolgen is belangrijk voor directies en managementteams, zodat de juiste maatregelen kunnen nemen. In dit artikelen leggen we uit wat de impact van een crisis kan zijn en waarom het essentieel is om je als organisatie goed voor te bereiden.
Gebeurtenissen die uit kunnen lopen op een crisis: bereid je voor met crisismanagement
Een crisis ontstaat vaak snel en onverwacht. Door risico’s in beeld te hebben en je als organisatie goed voor te bereiden op een mogelijke crisis, kan je organisatie een hoop ellende bespaard blijven. Dat geldt de kleine organisaties misschien nog wel meer dan voor de grote. Maar hoe bereid je de organisatie nu preventief voor op zo’n stressvolle situatie en met welke scenario’s moet je rekening houden? In dit artikel vertellen we je hoe crisismanagement jouw organisatie kan helpen. En geven we je een beeld van de verschillende soorten gebeurtenissen die kunnen uitmonden in een crisis.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
Grensoverschrijdend gedrag is een serieus en belangrijk onderwerp dat invloed heeft op de manier waarop we met elkaar omgaan.
Omgaan met agressie: De good cop - bad cop-methode
Agressie op de werkvloer blijft een groot probleem. Ongewenst gedrag komt van collega’s of de baas, maar vaker van buitenaf: zoals klanten, patiënten of leerlingen. Agressie komt het meest voor in de zorg: in 2023 kreeg maar liefst 61,2 procent van de medewerkers er daar mee te maken. Maar agressief gedrag komt in elke sector voor. Volgens het CBS krijgt 1 op de 3 medewerkers er mee te maken. Daarom is het belangrijk om een aanpak te vinden om ongewenste situaties te sussen, of nog beter, te voorkomen. In dit artikel lees je waarom ongewenst gedrag ontstaat, én beschrijven we een handige methode om het aan te pakken: de good cop – bad cop-methode.
Gids voor een sociaal veilige werkplek
In dit e-book vind je essentiële informatie en praktisch advies voor een sociaal veilige werkomgeving. We streven in deze tijd naar werkplekken waarin we ons gerespecteerd, beschermd en gewaardeerd voelen. Daarom voorzien we je van waardevolle inzichten en praktische tips om de gezondheid en veiligheid van je medewerkers te waarborgen. Gebruik de kennis en tools voor een positieve cultuurverandering!
Veilig werken in de gehandicaptenzorg
Veiligheid heeft verschillende aspecten. Ken jij oorzaken van verstikking, bijvoorbeeld? Is jouw EHBO-kennis up-to-date? Voel jij je weerbaar op je werk? Maar ook: waar in het woonzorgcentrum parkeer je veilig een scootmobiel? Want hoe zit het ook al weer met de brandveiligheid van de accu? In dit artikel komen verschillende fysieke en sociale aspecten van veiligheid aan de orde.
Ongewenst gedrag van familieleden in de ouderenzorg
Familieleden van ouderen vertonen soms grensoverschrijdend gedrag. Frustratie, schelden tegen zorgverleners en bemoeizuchtigheid zijn hier voorbeelden van. Zorgmedewerkers kunnen hier klachten van ervaren, met uiteindelijk ook mentale overbelasting en ziekmelding tot gevolg. Agressie en ongewenst gedrag in de zorg komt te vaak voor. Zorgverleners willen weerbaarder zijn.
Winkeldiefstalpreventie: de rol van medewerkers in de strijd tegen winkeldiefstal
Winkeldiefstal: één van de grootste ergernissen van winkeliers. Van jou ook? Begrijpelijk, want je loopt er een hoop geld door mis. Nog meer dan de meeste mensen denken! Gelukkig kun je je erop voorbereiden en diefstal voorkomen, in elke periode van het jaar. Met winkeldiefstalpreventie en goed opgeleide medewerkers.